5 soms onderhuidse tegenstellingen in onderwijs

Vorig jaar verscheen van mijn hand (samen met Elke Struyf en Dimo Kavadias) een artikel in Pedagogische Studiën waarbij we de oudere roots achter discussies over ICT in onderwijs onderzochten. Ik bracht het abstract al eerder op deze blog. Gisteren sprak ik op de ICT-dag van Heutink en naar aanleiding van het debat, paste ik mijn keynote aan en bracht de vijf tegenstellingen die je vaak in onderwijs onderhuids tegenkomt.

Ik deel daarom graag dit stuk uit de conclusie van ons artikel. Mensen die meer wil weten, contacteer me gerust!

De tegenstellingen die we ontdekten gaan ten eerste over verschillen tussen ‘leren’ en ‘onderwijzen’. Waar bij propageerders van nieuwere onderwijsaanpakken (vaak verwij- zend naar technologie) ‘natuurlijk’ leren cen- traal staat, zijn er ook onderwijsdenkers die het belang van onderwijzen onderstrepen.

Ten tweede bestaan er ook verschillen over de vraag in welke mate het kind centraal staat in zijn verantwoordelijkheid en zelfstandigheid binnen dat leerproces.

Dit leidt tot een derde tegenstelling over de rol van de leerkracht die bij de onderwijsvernieuwers eerder facilitator of coach is geworden terwijl anderen voor herwaardering van de leerkracht of ‘onderwijzer’ al dan niet als ‘amateur-liefhebber’ pleiten.

Een vierde tegenstelling slaat op de leeromgeving. De authentieke leeromgeving van Rousseau is ondertussen misschien verworden tot een digitale leeromgeving of een app, maar het concept ‘leeromgeving’ blijft in de kern een omgeving waarin het kind (zelf) kan leren, waarbij die leeromgeving bij voorkeur zo authentiek mogelijk is. Dit is niet meer de natuurlijke invulling zoals bij Rousseau, maar slaat op zo goed mogelijk aansluiten bij of overeenkomen met de werkelijke maatschappij. Dit staat haaks op het belang dat denkers als Meijer, Furedi, Masschelein en Simons aan school hechten. Ze dichten de school een waarde an sich toe die op die manier een stuk buiten de maatschappij staat.

Een vijfde tegenstelling sluit hierbij aan en verwijst naar de vraag op welke manier onderwijs progressief moet zijn. Dit is de tegenstelling tussen progressiviteit door bewegingen in de maatschappij direct door te voeren in het onderwijs of progressiviteit door conserveren zoals Hannah Arendt beschrijft: doorgeven van wat je als samenleving belangrijk vindt, opdat een volgende generatie hierop progressie kan maken.